Brulapen

Heb jij wel eens een brulaap gehoord? Dat geluid is echt indrukwekkend. En wist je dat die brul tot wel drie kilometer ver te horen is. Tijdens een werkreis naar Suriname ooit ben ik een dag naar de jungle geweest en heb het geluid voor de eerste keer gehoord. Het is net alsof de apen in de boom boven je zitten. Ik moet eerlijk zeggen dat ze me wat uit mijn slaap hielden.

—

Menselijke brulapen hoor ik ook wel eens. Die houden me soms ook uit mijn slaap, maar dan om een andere reden. Dat komt dan vooral door het stoom dat uit mijn oren komt!!

Apen brullen, mensen schreeuwen

Schreeuwen, ik kan er niet tegen. Het staat bij mij gelijk aan onfatsoenlijk en onprofessioneel gedrag. En nee, ik ben geen heilige. Ik schreeuw dan wel niet terug, maar ik kan zeer geagiteerd praten (ook als ik enthousiast ben overigens), kan heel vilein zijn, en kan zeer doordringend zijn en kijken waardoor dat behoorlijk wat weerstand bij de ander oproept. Maar schreeuwen? Nee, dat doe ik dus niet.

Er zijn de laatste tijd nogal wat schreeuwers voorbij gekomen: in de televisiewereld, in de sport, in orkesten, bij toneelgezelschappen. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor, komen er ook steeds meer verhalen naar voren, en wordt het minder geaccepteerd. Waarschijnlijk heeft iedereen wel eens met schreeuwers te maken gehad. Ik dus ook. De eerste keer was ik nogal verbijsterd: wat gebeurt hier?

Omdat ik inmiddels weet wat mijn reactie op schreeuwen is, en dat die niet effectief is, beëindig ik het gesprek tegenwoordig. Eerst allebei maar eens afkoelen, en dan opnieuw proberen.

Maar waarom schreeuwt iemand eigenlijk?

Brulapen doen dat om andere groepen brulapen te laten weten waar ze zich bevinden. Groepen kunnen elkaar dan mijden om gevechten te voorkomen. 

Bij mensen lijkt dat iets anders te werken. Mensen schreeuwen, omdat ze niet gehoord worden. Om ervoor te zorgen dat de ander naar hen luistert. Om ervoor te zorgen dat de ander doet wat zij willen. Omdat ze geen andere middelen en mogelijkheden hebben om dat voor elkaar te krijgen. Het is dus pure onmacht.

Waar leidt dat toe?

Dat je gaat ‘jij-bakken’ dat het een welles-nietes-spel wordt. Dat je woest, bang en verdrietig wordt. Dat je in het vuur van de strijd dingen zegt, waar je later spijt van krijgt. Voordat je het weet, ga je met het servies smijten of vliegt het meubilair door de kamer. Lijkt me niet de bedoeling, en bovendien totaal ineffectief.

Wat er namelijk gebeurt, is dat geen van de partijen nog luistert. Niet naar de ander, en zeker ook niet naar jezelf. Daarom alleen al houd ik van de eerste twee woorden van de eerste regel van de Proloog van Benedictus. Die geven aan wat je wél met doen. “Luister aandachtig […]”.

Het gaat dan om aandachtig luisteren en tot resultaat komen.

Wat is aandachtig?

Aandachtig zijn, is opletten, focus hebben. Als je niet aandachtig ben, kan je eten aanbranden of veroorzaak je een ongeluk omdat je door het rode licht rijdt, om het even extra aan te zetten. Niet aandachtig zijn, leidt tot geklungel en half werk.

Om goed te kunnen luisteren, moet je aandachtig zijn. Zoals een arts luistert met zijn stethoscoop. Als jij als arts vragen blijft stellen aan je patiënt, of als de patiënt een heel verhaal begint, zal de arts met zijn stethoscoop niets horen. Je moet dus even stil zijn.

Het mag duidelijk zijn. Aandachtig zijn, kan niet tijdens schreeuwen.

Wat is luisteren?

Luisteren is wat anders dan horen. Daarom vind ik in een discussie ‘ik hoor wat je zegt’ altijd zo’n dooddoener. Wat je namelijk eigenlijk bedoelt, is dat je elk woord gehoord hebt, maar dat je niet geluisterd hebt. Oftewel, het boeit je niet, je doet er niets mee, en je zet je eigen standpunt nog een keer uiteen.

Da's geen gesprek. Zoals Stephen Covey zegt: we luisteren niet om te begrijpen, we luisteren om te antwoorden. En als je bij schreeuwen niet meer antwoordt, zou je dus geluisterd hebben.

Het mag duidelijk zijn. Luisteren kan niet tijdens schreeuwen.

Wat is tot resultaat komen?

Is tot resultaat komen dat iemand uit angst doet wat je zegt, zoals in een dictatuur. Of verwacht je ‘blinde gehoorzaamheid’, zoals in een leger waar dat misschien wel nodig is, of van peuter die te dicht bij de open haard staat en je met harde hand daar weghaalt? Dit is niet het gewenste resultaat lijkt me in het geval van presentator – redactieleden, coach – sporters, regisseur – acteurs, dirigent – orkestleden en leidinggevende – medewerkers.

Om tot resultaat te komen, moet je aandachtig luisteren. En dat is niet passief. “Het is juist noodzakelijk je houding te kunnen bepalen, en om als jezelf door het leven te kunnen gaan.” (Pauline Oliveros, Amerikaans accordeonist en componist). Best van belang denk ik.

Het mag duidelijk zijn. Tot resultaat kom je niet tijdens schreeuwen.

Hoe doe je dat dan wel?

Op een benedictijnse manier doe je dat door te zwijgen. Zwijgen is het begin van luisteren. Zoek alleen daarom al eens de stilte op: niet alleen in de natuur en thuis, maar ook in een gesprek. Niet alleen om aandachtig naar de ander te kunnen luisteren, maar ook om aandachtig naar jezelf te kunnen luisteren. Om te luisteren naar ‘het oor van je hart’ (ook zo’n mooie omschrijving uit diezelfde Proloog van de Regel van Benedictus).

Dat is ook als dat ‘oor van je hart’ zegt te stoppen met waar je mee bezig bent, zoals het beëindigen van dat schreeuwende gesprek bijvoorbeeld. Dus ook als je de gevolgen van dat resultaat niet helemaal kunt overzien en je angst inboezemt.

Het oor van je ego

Anders luister je volgens mij alleen nog maar naar ‘het oor van je ego’.

En die oren zijn bij een aantal mensen dermate groot dat je ermee naar Friesland kunt varen zonder zeilen je op je boot.

Wat doe jij om aandachtig te luisteren en tot resultaat te komen?