Silenzio!
SILENZIO, schalt het door de luidsprekers. Van schrik houden de meeste mensen hun mond en verstomt het geroezemoes in de Sint-Franciscusbasiliek in Assisi. Bij de ingang staan verschillende bordjes waarop staat dat je niet mag telefoneren, niet mag praten, en dus stil moet zijn. Maar ja, dat vinden wij mensen best lastig. En na een tijdje neemt het geluid dus weer toe, waarna er weer SILENZIO schalt. Als je een tijdje in de basiliek bent, gaat het luide SILENZIO meer storen dan het continue zachte geroezemoes. Raar is dat toch. Wat is ‘stilte’ en ‘lawaai’ eigenlijk?
—
‘Lawaai’ wordt gedefinieerd als ‘ongewenst geluid’ en het leven zit er vol mee. Er is waarschijnlijk meer lawaai dan ooit. Wij mensen zorgen voor het meeste ervan; het autoverkeer neemt toe, het aantal passagiersvliegtuigen blijft stijgen.
Ik heb me eigenlijk nooit gerealiseerd dat er zoveel lawaai is dat me stoorde, totdat er tijdens de lockdown vrijwel geen auto’s meer voorbij kwamen en het vliegverkeer tot stilstand kwam. Vóór Corona kwam er elke anderhalve minuut een vliegtuig over. Dan ga je nadenken welk lawaai er nog meer ontbreekt en je totaal niet mist: de motorclub die met name op zondag in grote getalen ronkend en knetterend een ritje maakt, bouwmachines, bladblazers (wie die dingen toch heeft uitgevonden?). Tijdens de lockdown hoorde ik ineens de vogels beter, het ruizen van de wind, en gewoon helemaal niets. Wat een genot.
Het probleem met lawaai is dat het inspanning vereist, zowel om het te interpreteren (is het een bedreiging) als om het te blokkeren. We schrikken makkelijker van onverwachte geluiden dan van voorwerpen die we plotseling zien. Ons lichaam reageert direct op luide en abrupte geluiden door de hartslag te verhogen, minder diep adem te halen en vecht-of-vluchthormonen vrij te geven. Zo heb ik het geluid op de telefoon bij binnenkomst van een bericht gewijzigd in een heel bescheiden ‘plopje’. Ik schrok me elke keer wezenloos als dat ding ging. Tsja, nog verstandiger is natuurlijk die melding helemaal uitzetten.
Geluid blijkt ook schadelijke effecten op parings-, voedings- en slaappatronen van bijvoorbeeld vogels te hebben. Dieren in het wild worden gestrest door lawaai. Dus waarom wij mensen niet? Lawaai lijkt bij het moderne leven te horen. Geluidsvervuiling is echter een weinig erkende vorm van milieuvervuiling en vormt daarmee een onderschat risico voor de volksgezondheid. Het probleem is alleen dat je deze vervuilende stof niet ziet; evenmin als de schade die het toebrengt. Verschillende onderzoeken tonen echter dat lawaai de gezondheid kan aantasten; ook als je denkt immuun te zijn voor stadslawaai. Introverte mensen blijken overigens nog vatbaarder te zijn voor geluidsoverlast. Het veroorzaakt hartaanvallen, een hoge bloeddruk, stresshormonen komen vrij en het kan de cognitieve prestaties van kinderen beïnvloeden. Het blijkt dat we zelfs dingen horen als we slapen. Als we door harde geluiden heenslapen, reageert ons zenuwstelsel nog steeds alsof we ons erop voorbereiden om wakker te worden en weg te rennen als dat nodig is. Lijkt me inderdaad niet gezond. Dan heb ik het nog niet eens over permanent gehoorverlies, veroorzaakt door harde plotselinge of continue geluiden, zoals harde muziek op je koptelefoon.
Achtergrondgeluid verstoort verder ons vermogen om te herstellen, dat in onze jachtige maatschappij broodnodig is. Lawaai put mensen daarmee dus uit, ook al hebben velen dat niet in de gaten. Nou, daar zijn we klaar mee, zul je denken. Daar word je niet echt vrolijk van. Wat kun je eraan doen? Ten eerste door op zoek gaan naar stilte. In sommige delen van Nederland is het gewoon stiller dan in andere delen. Dat is de reden dat ik voor de Kloostergangwandeling voor het noorden van Groningen heb gekozen. En ook dat ik bijvoorbeeld graag naar Italië ga, omdat je daar nog een hele dag kunt lopen zonder iemand tegen te komen. In mijn eigen ‘achtertuin’ wordt het al veel moeilijker de stilte op te zoeken. Het wordt sowieso steeds moeilijker plekken te vinden waar het stil(ler) is. En niet iedereen heeft de mogelijkheid te verhuizen naar een ‘hutje op de hei’. Daarmee is stilte de nieuwe vorm van luxe, en ook een onderschatte luxe, volgens Erling Kagge. Naast de afwezigheid van (of in ieder geval minder) geluid, kun je ook op zoek gaan naar geluiden die een positieve reactie oproepen, zodat geluid een medicijn wordt: preventief of als een acute stressinterventie. Een half uur per dag geluiden op dokteresrecept. De zoete geluiden van de natuur kunnen in ieder geval belangrijk zijn om echte ontspanning te bereiken. En ook rustige muziek, de stemmen van dierbaren, ….? Om nog een keer terug te komen op die telefoon, als ik op mijn oude telefoon gebeld werd, hoorde ik het geluid van kikkers. Op mijn nieuwe telefoon het geluid van een koekoek. En je kunt natuurlijk altijd beginnen met gewoon je mond eens te houden. Wat werkt voor jou?
Bronnen
Braubach, M. et al. (2010). Social inequities in environmental risks associated with housing and residential location—a review of evidence, European Journal of Public Health, Vol. 20: 1, pp 36–42. https://academic.oup.com/eurpub/article/20/1/36/611751
Clark, C. et al. (2013). Longitudinal effects of aircraft noise exposure on children's health and cognition: A six-year follow-up of the UK RANCH cohort, Journal of Environmental Psychology, Vol. 35, pp 1-9. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S027249441300011X
Kagge, E. (z.j). Stilte in tijden van lawaai. Levboeken.
Stansfeld S.A., et al. (2005). Aircraft and road traffic noise and children's cognition and health: a cross-national study. Lancet. Jun 4-10; 365 (9475): 1942-9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15936421/
Williams, F. (2017). Is Your Noisy Neighborhood Slowly Killing You? Inside the science of negative sound effects, and what we can do about them. Mother Jones. https://www.motherjones.com/environment/2016/12/city-noise-pollution-health-school-learning/